แมวหลังทำหมันมีพฤติกรรมอย่างไร
การทำหมันแมว ไม่ว่าจะตัวผู้หรือตัวเมีย ก็ยังถือเป็นการผ่าตัดเล็กอยู่ดี ถ้าน้องเหมียวสุดที่รักของคุณเพิ่งผ่านการผ่าตัดทำหมันมา (ทำหมันแมวตัวเมียเรียก spayed ตัวผู้เรียก neutered) และคุณกำลังกังวลใจอยู่ว่าจะควรดูแลอย่างไรจึงจะเหมาะสม
ทำไมต้องเรียนรู้เกี่ยวกับพฤติกรรมของแมวหลังทำหมัน
เจ้าของแมวส่วนใหญ่ทราบดีว่าการทำหมันนั้นมีประโยชน์มากมาย ทั้งช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคบางชนิด รวมถึงลดพฤติกรรมที่ไม่พึงประสงค์ต่าง ๆ ได้ แต่สิ่งที่เจ้าของแมวหลายคนอาจยังไม่ทราบนั่นคือหลังจากผ่าตัดทำหมันไปแล้ว แมวอาจมีการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ตามมา ไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงด้านร่างกายหรือด้านพฤติกรรม ดังนั้นเพื่อให้คุณสามารถดูแลแมวอย่างถูกต้องและเหมาะสม เบื้องต้นจึงจำเป็นต้องทราบว่าแมวที่ทำหมันแล้ว จะมีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างไรบ้าง
พฤติกรรมแมวเพศผู้หลังทำหมัน
การทำหมันแมวเพศผู้เป็นการผ่าตัดเอาท่อนำอสุจิและลูกอัณฑะ ซึ่งเป็นแหล่งผลิตฮอร์โมนเพศผู้ออกไป จึงส่งผลให้พฤติกรรมต่าง ๆ ที่เป็นผลมาจากฮอร์โมนเพศผู้เกิดการเปลี่ยนแปลงตามมา โดยพฤติกรรมที่เปลี่ยนไปอย่างเห็นได้ชัดในแมวเพศผู้ นั่นคือแต่เดิมเราอาจจะสังเกตว่าแมวเพศผู้ในวัยเจริญพันธุ์มักจะก้าวร้าว ดุร้าย และทะเลาะวิวาทกับแมวเพศผู้ตัวอื่นที่อาศัยอยู่ในละแวกเดียวกันจนต่างฝ่ายต่างได้รับบาดเจ็บ การทำหมันแมวเพศผู้จะช่วยให้นิสัยก้าวร้าวเหล่านี้ลดลง นอกจากนี้ยังมีพฤติกรรมอื่น ๆ ที่เปลี่ยนไปตามผลของฮอร์โมนเพศ เช่น พฤติกรรมหนีเที่ยวลดลง พฤติกรรมการขึ้นผสมพันธุ์ (mounting) ลดลง และการปัสสาวะวางอาณาเขต (urine marking) ลดลง เป็นต้น ซึ่งกิจกรรมต่าง ๆ ที่ลดลงเหล่านี้ ยังส่งผลให้แมวเพศผู้ที่ทำหมันแล้วมีแนวโน้มที่จะมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นอีกด้วย
พฤติกรรมแมวเพศเมียหลังทำหมัน
ในแมวเพศเมียที่ทำหมันแล้วนั้น มักพบว่ามีพฤติกรรมติดสัด (heat) ลดลงอย่างเห็นได้ชัด ทั้งการส่งเสียงร้อง และอาการบิดตัวไปมาเพื่อเรียกร้องความสนใจจากแมวเพศผู้ นอกจากนี้ยังพบว่าแมวเพศเมียจะมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ซึ่งปัญหาน้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้นนี้ อาจโน้มนำให้เกิดปัญหาสุขภาพอื่น ๆ ตามมาได้
วิธีการ ดูแลแมวหลังทำหมัน
มีหลายอย่างที่คุณช่วยดูแลให้น้องแมวฟื้นตัวหลังผ่าตัดเร็วขึ้นได้ รวมถึงกลับมาสุขภาพแข็งแรง มีความสุขร่าเริงตามเดิม
จัดมุมสงบให้แมวพักฟื้น
หามุมสงบและสบายให้แมว หลังผ่านการวางยาสลบผ่าตัดมา ใน 18 – 24 ชั่วโมงแรกแมวจะยังมึนงงและคลื่นไส้อยู่ บางตัวก็หงุดหงิดอยากงับทั้งคน แมว และสัตว์อื่นๆ เพราะฉะนั้นต้องหาที่สงบแยกออกไป สำคัญว่าแมวต้องได้พักผ่อนเพียงพอ
- แต่ก็ต้องเป็นจุดที่มองเห็นน้องแมวได้สะดวก ถ้าเป็นซอกมุมที่แมวแอบไปซ่อนได้ แต่อันตราย และคุณเองก็เข้าไม่ถึง ต้องปิดทางเข้าไว้
- อย่าให้เด็กๆ และสัตวเลี้ยงตัวอื่นมารบกวนน้องแมวเพิ่งทำหมัน เพราะต้องพักผ่อนรอฟื้นตัว ถ้ามีอะไรมารบกวน ทำให้ตกใจ หรือรำคาญใจเรื่อยๆ จะฟื้นตัวช้าได้
แมวต้องสบายตัวสบายใจ
แมวต้องมีที่หลับที่นอนสบายๆ ถ้าปกติแมวไม่มีที่นอนประจำ ให้ปูกล่องด้วยผ้าห่มกับหมอนนุ่มๆ ให้น้องแมว
- ถ้าเป็นไปได้ ให้วางที่นอนแมวบนพื้นกระเบื้องหรือพื้นไม้ เพราะแมวชอบคลายร้อนโดยเหยียดตัว นอนแปะพุงบนพื้นแข็งๆ เย็นๆ ซึ่งก็ช่วยบรรเทาอาการปวดแผลผ่าตัดได้
- แนะนำให้วางที่นอนแมวต่ำๆ ด้วย อย่าวางที่สูง ป้องกันแมวกระโดดขึ้นกระโดดลงบ่อยๆ จนแผลฉีก
หรี่ไฟสลัว
ผลของยาสลบทำให้แมวไวต่อแสงมาก ให้หรี่ไฟบริเวณที่แมวนอน หรือจะปิดไปเลยก็ได้
- ถ้าปรับแสงไม่ได้ ให้แมวนอนในที่นอนแบบมีหลังคาหรือตะกร้าแทน จะช่วยกันแสงได้ในระดับหนึ่ง
เตรียมกระบะทรายสะอาดๆ ชามน้ำและอาหารต้องกินสะดวก
แผลผ่าตัดจะหายเร็ว ถ้าแมวไม่กระโดดขึ้นหรือลง ไม่ขึ้นบันได และไม่ลำบากเรื่องกินอยู่ขับถ่ายจน
- ช่วงอาทิตย์แรกหลังผ่าตัด ไม่ควรให้แมวใช้ทรายแมวปกติ เพราะจะเข้าแผลจนติดเชื้อได้ โดยเฉพาะถ้าเป็นแมวตัวผู้ ให้ใช้เศษกระดาษหรือหนังสือพิมแทน เช่น ทรายแมวรุ่น “Yesterday’s News” ของ Purina (ทรายแมวจากกระดาษอัดแท่ง) หรือข้าวสารเมล็ดยาวก็ใช้แทนได้เหมือนกัน
ให้แมวอยู่แต่ในบ้าน
อย่าให้แมวออกไปเที่ยวเล่นนอกบ้าน อย่างน้อย 2 อาทิตย์หลังทำหมัน แผลจะได้สะอาด แห้ง ไม่ติดเชื้อ
ดูแลแมวหลังผ่าตัด
เช็คแผลผ่าตัดน้องแมว ลองสำรวจบริเวณแผลผ่าตัดทำหมันของน้องแมว จะช่วยให้รู้ลักษณะแผล และรู้ได้เมื่อแผลดีขึ้นเรื่อยๆ ยังไงลองปรึกษาสัตวแพทย์ ขอดูแผลก่อนพาแมวกลับบ้าน อาจจะถ่ายรูปแผลไว้ตั้งแต่วันแรก จะได้เอามาเทียบกับวันหลังๆ ได้
- ถ้าเป็นแมวตัวเมียกับแมวตัวผู้ที่ไม่มีลูกอัณฑะในถุงอัณฑะ (undescended testicles) คุณหมอจะผ่าทำหมันที่หน้าท้อง ส่วนแมวตัวผู้ทั่วไป จะผ่า 2 จุดเล็กๆ ตรงถุงอัณฑะ (ใต้หาง)
ให้แมวใส่ “คอลลาร์” (Elizabethan collar)
บางทีคุณหมอก็ให้แมวสวมคอลลาร์กลับบ้านมาด้วยหลังผ่าตัดทำหมัน ถ้าไม่มีแล้วกังวลว่าแมวจะกัดแผล ก็หาซื้อเองได้ตามร้านขายอุปกรณ์สัตว์เลี้ยงทั่วไป คอลลาร์แบบนี้จะใหญ่กว่าใบหน้าของน้องแมว ทำให้หันกลับไปกัดหรือเลียแผลตัวเองไม่ถึง
- คอลลาร์นี้บางทีก็เรียก “คอลลาร์ป้องกัน”, “อีคอลลาร์” หรือ “โคน”
- แมวจำเป็นต้องใส่คอลลาร์หรือเปล่า ขึ้นอยู่กับพฤติกรรมของแมวแต่ละตัว ลองให้ใส่และไม่ใส่ดู แต่ต้องเฝ้าไว้ อย่าไปไหน ถ้าแมวเริ่มคุ้ยแคะแกะเกาแผลเป็นการใหญ่ ก็ใส่ไว้จะดีกว่า
เตรียมอาหารและน้ำไว้ให้แมว
ให้น้ำเล็กน้อยไว้ในจานตื้นๆ (หรือจะเป็นก้อนน้ำแข็งก็ได้) ทันทีหลังกลับจากคลินิกหรือโรงพยาบาลสัตว์ ปกติคุณหมอจะแนะนำวิธีการให้อาหารช่วงพักฟื้น ก็ทำไปตามนั้น ถ้าคุณหมอไม่ได้อธิบาย แนะนำให้ทำตามขั้นตอนต่อไปนี้
- ถ้าแมวดูตื่นตัวและตอบสนองดี ลองยื่นอาหารปริมาณ 1/4 ของที่เคยกินตามปกติให้แมวดู หลังผ่าตัดทำหมันและกลับบ้านแล้วประมาณ 2 – 4 ชั่วโม แต่ถ้าแมวไม่กิน ก็อย่าไปบังคับให้กินอาหารหรือดื่มน้ำ
- ถ้าแมวเริ่มกินอาหารได้ ก็ให้อาหารแมวมื้อเล็กๆ มื้อถัดไปในอีก 3 – 6 ชั่วโมง ทำแบบนี้ไปเรื่อยๆ จนแมวกินเท่าปริมาณเดิมที่เคยกิน หลังจากนั้นค่อยกลับมาให้อาหารแมวตามมื้อที่เคยให้
- ถ้าลูกแมวอายุน้อยกว่า 16 อาทิตย์ แนะนำว่าให้ลูกแมวกินอาหารมื้อเล็กๆ (ประมาณครึ่งหนึ่งของปริมาณปกติ) ทันทีหลังกลับถึงบ้าน และผ่อนคลายลงหลังผ่าตัดแล้ว
- ถ้าลูกแมวกลับบ้านแล้วไม่ยอมกินอาหาร ลองหยดน้ำเชื่อมข้าวโพด หรือเมเปิ้ลไซรัปลงในสำลีก้อนหรือคอตตอนบัดเล็กน้อย แล้วเอาไปป้ายที่เหงือกของน้องแมวดู
- อย่าเพิ่งให้อาหาร “พิเศษ” ขนมแมว หรืออาหารขยะ หลังแมวเพิ่งไปผ่าตัดทำหมันมา เพราะแมวจะยังท้องไส้ปั่นป่วน ให้อาหารแมวธรรมดาไปก่อนจะดีที่สุด Don’t give your cat milk; cats can’t digest it.
ให้แมวพักผ่อนเยอะๆ
อย่าไปลูบหรือชวนแมวเล่นทันทีหลังเพิ่งผ่าตัดมา เพราะคุณอาจจะสบายใจ แต่แมวจะเป็นฝ่ายกังวลและพักผ่อนไม่เพียงพอแทน
อย่าอุ้มหรือยกตัวแมวขึ้นมา เว้นแต่เหตุจำเป็นจริงๆ
เพราะอาจทำแผลแมวฉีกได้ง่ายๆ ถ้าไปอุ้มหรือยกตัวแมวบ่อยเกินไป ถ้าเป็นแมวตัวผู้ ห้ามทำอะไรที่ไปกดทับแถวถุงอัณฑะ (ใต้หาง) ส่วนถ้าเป็นแมวตัวเมีย (และแมวตัวผู้ที่เคยผ่าตัดเรื่องไม่มีลูกอัณฑะในถุงอัณฑะ) ก็ระวังอย่าให้มีอะไรกดทับแถวหน้าท้อง
- ถ้าจำเป็นต้องอุ้มแมวขึ้นมาจริงๆ ลองทำแบบนี้ดู คือใช้มือข้างหนึ่งช้อนรองขาหลังไว้ ส่วนอีกมือรองส่วนอก ใต้ขาหน้า แล้วยกตัวแมวขึ้นเบาๆ
อย่าให้แมวเคลื่อนไหวเยอะ
ช่วง 1 อาทิตย์หลังผ่าตัด อย่าเพิ่งให้แมวกระโดดโลดเต้น วิ่งเล่น หรือขยับเขยื้อนเคลื่อนไหวมากนัก เพราะจะทำให้แผลระคายเคืองหรือติดเชื้อได้
- เอาคอนโดแมว เสาเกาะ และเฟอร์นิเจอร์อื่นๆ ที่แมวชอบกระโดดขึ้นไป ออกให้หมด
- จำกัดบริเวณแมวอยู่แต่ในห้องแคบๆ ก่อน เช่น ห้องซักผ้า หรือห้องนำ้ ถ้าตอนไหนไม่มีคนดูแลใกล้ชิด ให้กั้นคอกหรือใส่กรงไว้
- ถ้าต้องขึ้นหรือลงบันได ให้อุ้มแมวไว้ จริงๆ แค่เดินขึ้นลงบันได ไม่กระทบแผลผ่าตัดเท่าไหร่ แต่กันไว้ก็ดีกว่าแก้
- ต้องทำความเข้าใจก่อนว่า แมวที่เครียดจัดๆ เพราะเหตุต่างๆ อย่างการที่เพิ่งไปผ่าตัดมา ก็อาจจะกังวลจนพยายามหนีหรือหลบซ่อนได้ ต้องดูแลไม่ให้คลาดสายตา โดยเฉพาะ 24 – 48 ชั่วโมงแรกหลังผ่าตัด
อย่าเพิ่งอาบน้ำแมว
อย่าอาบน้ำแมวช่วง 10 – 14 วันหลังผ่าตัดทำหมัน เพราะแผลจะระคายเคืองหรือติดเชื้อได้
- ถ้าจำเป็นต้องอาบน้ำแมวจริงๆ ให้ใช้ผ้าชุบน้ำบิดหมาด (น้ำเปล่า ไม่ผสมสบู่) เช็ดรอบๆ แผล ห้ามทำให้แผลผ่าตัดเปียก และ ห้าม เช็ดถูบริเวณนั้น
ให้ยาแก้ปวด เฉพาะ กรณีที่สัตวแพทย์สั่งเท่านั้น
คุณหมออาจจะมียากลับบ้านด้วย ก็ต้องให้ยาแมวตามที่คุณหมอสั่งเป๊ะๆ ถึงแมวจะดูไม่เจ็บปวดก็เถอะ เพราะแมวเป็นสัตว์ที่แทบจะไม่แสดงอาการเจ็บปวด แต่จะทรมานอยู่ข้างใน ย้ำว่า ห้าม ให้แมวกินยาอื่นที่คุณหมอไม่ได้สั่งเด็ดขาด
- ยาของคน กระทั่งยาของสัตว์อื่น เช่น น้องหมา แมวกินแล้วตายได้เลย! ห้ามให้แมวกินยาอื่นนอกเหนือไปจากที่คุณหมอสั่ง ยาที่ซื้อตามร้านขายยาก็ไม่ได้ ถ้ายังไม่ได้ปรึกษาคุณหมอว่าเหมาะกับอาการและแมวกินได้ อย่างยา Tylenol เองก็เป็นอันตรายต่อแมว
- ห้ามทายาอื่นๆ ที่คุณหมอไม่ได้สั่ง บริเวณแผลผ่าตัดทำหมัน ยาปฏิชีวนะหรือยาฆ่าเชื้อก็ไม่ได้
โภชนาการสำหรับแมวหลังทำหมัน
เนื่องจากแมวที่ทำหมันแล้วจะมีความต้องการโภชนาการที่แตกต่างจากแมวทั่วไป ดังนั้นจึงได้มีสูตรอาหารสำหรับแมวหลังทำหมันโดยเฉพาะ ซึ่งเจ้าของที่เลี้ยงแมวในกลุ่มนี้ควรทราบถึงความต้องการสารอาหารและพลังงาน เพื่อเลือกอาหารได้อย่างเหมาะสม ซึ่งโภชนาการที่สำคัญสำหรับแมวที่ทำหมันแล้ว มีดังนี้
- ไขมันและโปรตีน
อาหารแมวหลังทำหมันควรเป็นอาหารที่มีพลังงานต่ำ โดยเฉพาะพลังงานจากไขมัน เพื่อลดการสะสมของไขมันในร่างกาย ที่อาจเป็นสาเหตุให้แมวมีภาวะน้ำหนักเกิน โดยมีผลการศึกษาเปรียบเทียบที่พบว่าแมวกลุ่มที่ทำหมันแล้วที่ได้รับอาหารที่ประกอบด้วยไขมันสูง จะมีน้ำหนักตัวที่มากกว่าแมวกลุ่มที่ทำหมันแล้วที่ได้รับอาหารที่มีไขมันต่ำ (Anton C.,2015) นอกจากนี้ยังควรเลือกอาหารที่ประกอบด้วยโปรตีนคุณภาพดี เช่น โปรตีนจากปลาแซลมอน เพื่อหลีกเลี่ยงการแพ้โปรตีนจากเนื้อไก่อีกด้วย
- คาร์โบไฮเดรต
แมวที่ทำหมันแล้วบางตัวมักมีความอยากอาหารเพิ่มขึ้นหรือเท่าเดิม แต่ในขณะเดียวกันการทำหมันจะส่งผลให้แมวมีพฤติกรรมเฉื่อยชา และกระบวนการเผาผลาญสารอาหารลดลง จึงทำให้เสี่ยงต่อภาวะน้ำหนักเกินมากกว่าแมวทั่วไป การให้อาหารที่ประกอบด้วยคาร์โบไฮเดรตชนิดเชิงซ้อนจึงเป็นทางเลือกที่ดี ซึ่งจะช่วยให้อาหารถูกย่อยและดูดซึมช้าลงในทางเดินอาหาร ทำให้แมวได้รับพลังงานอย่างต่อเนื่องและยาวนาน ช่วยลดความอยากอาหารและควบคุมน้ำหนักในแมวที่ทำหมันแล้วได้
- วิตามินและแร่ธาตุ
แม้ว่าวิตามินและแร่ธาตุจะเป็นสารอาหารที่แมวต้องการในปริมาณน้อย แต่ก็ถือเป็นสารอาหารที่จำเป็นต่อการเสริมสร้างให้แมวมีสุขภาพที่แข็งแรง เสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน และช่วยลดการเกิดโรคหรือความผิดปกติของระบบต่าง ๆ ในร่างกายได้
- สารต้านอนุมูลอิสระ
เป็นสารที่มีส่วนช่วยในการต่อต้านอนุมูลอิสระที่เป็นอันตรายต่อเซลล์ต่าง ๆ ในร่างกาย ช่วยชะลอความเสื่อมของอวัยวะในร่างกาย รวมถึงยังมีส่วนช่วยในการลดระดับคอเลสเตอรอลได้อีกด้วย
เคล็ดลับ
- วันแรกหลังผ่าตัดทำหมันมา อย่าให้เด็กๆ มารบกวนน้องเหมียว
- ถ้าใช้หนังสือพิมพ์ หรือทรายแมวแบบ “ไร้ฝุ่น” ก็จะทำความสะอาดได้ง่ายขึ้น
- แยกแมวตัวผู้ที่ทำหมันแล้ว จากแมวตัวเมียที่ยังไม่ได้ทำหมัน อย่างน้อย 30 วันหลังทำหมัน เพราะแมวตัวผู้จะยังผสมพันธุ์จนแมวตัวเมียตั้งท้องได้ ภายใน 30 วันหลังทำหมัน
คำเตือน
- ถ้าสงสัยว่าแมวจะมีอาการผิดปกติ ให้รีบพาไปหาหมอ จะที่คลินิกหรือโรงพยาบาลสัตว์ก็ได้
- อย่าให้แมวไปเล่นนอกบ้านอย่างน้อย 7 – 10 วัน เพราะจะกระทบกับแผลผ่าตัดได้
